Publikacja albumowa, na którą składa się wybór fotografii pochodzących z zasobów Archiwum Państwowego w Olsztynie, wykonanych pomiędzy 1945 rokiem a latami 80. XX wieku. Każda fotografia opatrzona została krótkim komentarzem historycznym, nawiązującym do prezentowanych kadrów.

Wiek XX okazał się dla Olsztyna bardzo długi. W ciągu owych stu lat miasto przynależało do dwóch państw, funkcjonowało w pięciu różnych ustrojach politycznych, nosiło dwie różne nazwy. Bodaj jeszcze bardziej powikłane są dzieje regionu, którego Olsztyn stał się w końcu stolicą.

Sięgające korzeniami XIII wieku państwo pruskie, a Prusy Wschodnie były jego składową, zamknęło ostatecznie swoją historię w 1947 roku. W następnej dekadzie upowszechnił się termin „Warmia-i-Mazury” jako oznaczenie obszaru, którego nikt nie umie precyzyjnie określić na mapie. Ta nieoznaczoność podkreśla bezprecedensowość tego terminu łączącego dwie różne krainy, niedefiniowane nigdy w przeszłości jako wyodrębniony twór prawny, administracyjny czy polityczny. „Warmia-i-Mazury” nie wypełniają sobą żadnego z powojennych podziałów administracyjnych, nie są też w pełni adekwatne dla oznaczenia tej części Prus Wschodnich, która w 1945 roku przypadła Rzeczypospolitej. Jej północna, mniejsza część idzie od tego momentu własną, wcale nie mniej złożoną drogą. i jeszcze jedna dana niezbędna dla ukazania tego, co pozostaje niewyobrażalne: niemal całkowita, gwałtowna wymiana zamieszkujących te ziemie ludzi.

Minione dziesięciolecia w niczym nie ułatwiły odpowiedzi na pytanie, co stanowi o genus loci. Czy tworzą go mury, pejzaże, klimat, gleba? Czy raczej ludzie, którzy wędrując, zabierają ze sobą dożywotnie wyobrażenia, nabyte tradycje i przyzwyczajenia, charaktery, mentalność.

 Wstęp

Mariusz Tomasz Korejwo